مقایسه توارث پذیری خصوصیات روزنه ای و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی در گندم تحت شرایط نرمال و تنش خشکی

گندم یکی از مهمترین و با ارزش¬ترین گیاهانی است که بیش از هر گیاه زراعی دیگری در دنیا کشت می¬شود، به منظور مقایسه توارث¬پذیری صفات مرتبط با روزنه با سایر صفات فیزیولوژیکی در 8 ژنوتیپ گندم تحت شرایط تنش و بدون تنش آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1392 صورت گرفت. ارقام مورد مطالعه گندم از نظر محتوای نسبی آب برگ، درصد آب از دست رفته، طول ساقه و ریشه اصلی، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی، تعداد پنجه، تعداد روزنه و طول روزنه در سطح احتمال 1 درصد و از نظر ضخامت برگ در سطح احتمال 5 درصد دارای اختلاف معنی¬دار بودند. این امر نشان¬ دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام مورد مطالعه از نظر این صفات می¬باشد که امکان گزینش و اصلاح آنها را فراهم می¬کند. ولی ارقام مورد مطالعه از نظر عرض روزنه اختلاف معنی داری نشان ندادند. ارقام e0091&ac4fj، e0091&ab3au، e0091&ac4cg و e0091&ab5ah دارای بیشترین rwc بودند و رقم e0091&ab2ecاز این نظر کمترین بود. تفاوت در میزان rwc ممکن است به تفاوت واریته ها در جذب بیشتر آب از خاک و یا توانایی کنترل تلفات آب از طریق روزنه ها نسبت داده شود. ارقام e0091&ac4fj ، e0091&ad2cw و e0091&ad4az بیشترین آب از دست رفته را داشتند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که رقم e0091&ac4fj هر چند که دارای میزان آب نسبی بالایی بود اما این لاین قادر به نگهداری آب نسبی در شرایط نرمال نبوده است. در شرایط تنش تعداد روزنه در برگ های گندم همبستگی مثبت و معنی داری با elwl (39/0 =r) داشت در حالی¬که رابطه آن با عرض روزنه منفی و معنی دار (46/0- = r) مشاهده گردید. از سوی دیگر در شرایط تنش خشکی، طول روزنه رابطه منفی و معنی دار با طول ریشه اصلی (35/0- = r) و مثبت و معنی دار با عرض روزنه (36/0 = r) داشت. در حالی¬که همبستگی عرض روزنه با وزن تر و خشک ریشه و ساقه مثبت و معنی دار مشاهده گردید، همبستگی آن با محتوای نسبی آب منفی و معنی دار بود. با توجه به نتایج مشخص می¬شود که همه صفات از وراثت¬پذیری بالایی برخوردار بودند که نشان می¬دهد این صفات کمتر تحت تاثیر محیط قرار می¬گیرند و در این صفات ضریب تنوع فنوتیپی بالاتر از ضریب تنوع ژنوتیپی است که علت آن وجود جز محیطی است. بیشترین توارث¬پذیری در صفات وزن تر ریشه و اندام هوایی مشاهده شد که 99/0 بود و صفت ضخامت برگ کمترین توارث¬پذیری را با 64/0 به خود اختصاص داده بود. با نگاهی به میزان توارث¬پذیری صفات مشخص می¬شود که تقریباً تمامی صفات دارای توارث¬پذیری بالایی هستند. طبق نتایج بدست آمده در هر دو شرایط نرمال و تنش، بیشترین مقدار نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین شرایط نرمال و تنش خشکی از نظر درصد آب از دست رفته، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، تعداد پنجه، طول و عرض روزنه اختلاف معنی¬داری وجود داشت وجود تفاوت معنی دار در بین ژنوتیپ ها از نظر اغلب صفات مورد بررسی در تجزیه مرکب داده¬ها حاکی از وجود تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های مورد مطالعه بود.